basaaska Kombiyuutarka
| basaaska Kombiyuutarka |
Xaaladaha qaarkood, basaasiin iyo hawlgallo qarsoodi ah ayaa laga helaa aagagga dagaalka ama gobollada siyaasad ahaan kacsan. Hadda si kastaba ha noqotee, waxaad ka heli kartaa basaasyo iyo hawlgallo qarsoodi ah oo aan lagu ogaan karin nidaamka kumbuyuutarkaaga shaqsiyeed sida aad u isticmaaleyso kumbuyuutarkaaga iyo internetka.
Miyaad dareentay hoos u dhac shaki leh oo ku saabsan howsha kumbuyuutarkaaga sabab la'aan? Miyaad ku qarxisay xayeysiisyo xayeysiis ah oo aan la weydiisan oo si aan kala sooc lahayn u muuqda inaad barnaamij wado iyo in kale? Calaamadahaasi way sii socon karaan inkasta oo la hubinayo nidaamkaaga isla markaana aad ku waddo barnaamijkaaga fayraska anti-ga ee dhowaan la cusbooneysiiyay si aad ugu maamusho baarista kombuyutarkaaga.
Ilaa aad ka socodsiiso barnaamijka saxda ah, ma awoodi doontid inaad ku ogaatid dhibaatada dhabta ah ee nidaamkaaga: spyware iyo adware.
Adware waa barnaamijyo aan la codsan oo badanaa kuxiran freeware ama shareware. Haa, mararka qaarkood waxyaabo u muuqda inay wanaagsan yihiin inay run noqdaan badanaa waxay la yimaadaan xarig aan muuqan oo aan la arki karin. Shirkaduhu badanaa waxay bixiyaan freeware ama hal abuurayaasha si ay awood ugu yeeshaan inay ka faa iidaystaan oo ugaadhsadaan shakhsiyaadka aan filayn ee soo dejinaya barnaamijyadan. Adware waxay keenaysaa xayeysiisyo xayeysiis ah oo aan la codsan kombiyuutarkaaga iyo xaaladaha daran, adware waxay keenaysaa xayeysiisyo soo kacaya inay soo baxaan isla marka aad nidaamkaaga xirto.
Spyware dhinaca kale waa mid si aad ah u qarsoon oo sida caadiga ah aan lagu ogaan nidaamkaaga ilaa aad ka wado barnaamij basaasnimo anti ah. Spyware waxaa loo isticmaalaa si sax ah inay ku basaasaan. Xaaladaha khafiifka ah, spyware waxaa loo isticmaalaa in lagu raaco caadooyinka biraawsarkaaga internetka si ay spyware-gu u soo sheegaan waxyaabaha aad doorbidayso si ay u dhisaan astaan suuq geyn. Tan macnaheedu waa markii aad ka warwareegeyso ganacsigaaga internetka, waxaad ku jirtaa kormeer isla markaana xuquuqdaada aasaasiga ah ee asturnaanta ayaa la soo rogay.
Xaaladaha daran inkasta oo, qaar ka mid ah basaasiinta sida ugu fiican loogu calaamadeeyay inay yihiin kuwa loo yaqaan 'malware', waxaa loo isticmaalaa ujeeddooyin dambi waxayna xadin karaan ereyada muhiimka ah iyo macluumaadka kale ee xasaasiga ah ee ku saleysan kombiyuutarkaaga iyo isticmaalka internetka.
Tusaale ahaan, kombuyuutarradu waxay tixgelin karaan furayaashaada ama waxay tixgelin karaan lambarka kaarkaaga deynta iyo macluumaadka kale ee muhiimka ah ee loo isticmaali karo in lagu xado aqoonsigaaga guud ahaanna khatar gelin kara amnigaaga. Waxaa la sheegay in 9 ka mid ah 10-ka kumbuyuutar ay ku jiraan cudurka basaasnimada iyo in la sameeyo hubi inaadan ka mid ahayn tirada tirakoobka, waxaad ubaahantahay inaad socodsiiso adware iyo nadiifiye spyware si aad u ogaato amniga aan loo baahnayn iyo jebinta asturnaanta nidaamkaaga.
Waxaa jira waxyaabo badan oo lagu kalsoonaan karo oo nadiifiyayaal ah iyo kuwa wax basaasa oo la heli karo si looga saaro barnaamijyadan aan loo baahnayn kombiyuutarkaaga. Waa inaad ogaataa si kastaba ha noqotee in qaar ka mid ah adware iyo spyware ay si aad ah isugu xiran yihiin barnaamijyada waalidkood ee ka nadiifinta kombiyuutarkaaga si aan kala sooc lahayn u curyaamin doonaan barnaamijyada sharciga ah ee ay qaadsiiyaan. Cawaaqibkani waa shar shar ah oo lagama maarmaan ah in la nadiifiyo kombuyutarkaaga adware iyo spyware. Waa inaad doorataa adware iyo nadiifiyaha spyware oo waliba si firfircoon uga shaqeyn kara adoo ka hortagaya mustaqbalka shilalka shilalka ee buuqaas.
Nadiifiyaasha iyo qalabka wax basaasa waxay u shaqeeyaan sida barnaamijyada fayraska ka hortagga ah marka laga reebo in nadiifiyeyaashan qaaska ah ay bartilmaameedsadaan adware iyo spyware, ku saabsan hal wiqiyadood oo ka hortag ah oo qiimahoodu ka badan yahay rodol daawo ah ayaa lagu dabaqaa xaaladdan. Hubso inaad ku rakibto adware aamin ah oo aamin ah iyo nadiifiyaha spyware ee nidaamkaaga si meesha looga saaro khataraha jira ee amniga iyo asturnaanta sidoo kale looga hortago dhibaatooyinka mustaqbalka.