Dalka Uganda
Ugaandha waa waddan dhul-beereed ku yaal Bariga Afrika oo ay ku nool yihiin dad gaaraya 45.6 milyan oo qof ². Waxaa xuduud la leh Kenya, Koonfurta Suudaan, Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ee Kongo, Rwanda iyo Tansaaniya.
Caasimada Uganda
Caasimaddeeda waa Kampala, oo ku taal xeebta harada Lake Victoria, harada biyaha ugu weyn ee Afrika ².
Dhaqanka iyo dalxiiska
Ugaandha waxay leedahay dhaqan iyo taariikh kala duwan, waxaana lagu yaqaanaa duurjoogta iyo quruxda dabiiciga ah. Qaar ka mid ah soo jiidashada waxaa ka mid ah Beerta Qaranka ee Murchison Falls, Bwindi Impenetrable Forest, halkaas oo aad ka arki karto buuraleyda buuraha, iyo Buuraha Rwenzori, oo sidoo kale loo yaqaan Buuraha Dayaxa ².
Madaxweynaha
Waxaa hadda hogaaminaya Madaxweyne Yoweri Museveni, oo xukunka hayey ilaa 1986 ².
Nidaamka siyaasadeed
Ugaandha waa jamhuuriyad dimoqraadi ah oo wakiil ka yahay madaxweynahu oo leh nidaam xisbiyo badan. Madaxweynaha Uganda waa madaxa gobolka ahna madaxa dowladda. Nidaamka siyaasadeed ee dalka wuxuu ku saleysan yahay dastuurkii la qaatay 1995 ³.
Madaxweynaha waxaa lagu doortaa cod shacab muddo shan sano ah wuxuuna xaq u leeyahay dib u doorashada hal mar oo dheeri ah. Madaxweynaha ayaa magacaaba Raiisel Wasaaraha, oo ah madaxa xukuumada, iyo Wasiirada Golaha ³.
Laanta sharci dejinta ee dowladda waxay ka kooban tahay Golaha Qaranka, oo ah baarlamaan aan rasmi ahayn. Golaha Qaranka wuxuu ka kooban yahay 529 xubnood, kuwaas oo 353 ay si toos ah u doortaan dadka, 146 waa haween ay doorteen kooxo dano gaar ah leh, 10 waxaa magacaaba Madaxweynaha, iyo 20 waa xubno ka tirsan ex-officio. Xubnaha Golaha Qaranka waxay u adeegaan shan sano ⁴.
Laanta Garsoorka ee dowlada waa mid madaxbanaan waxaana madax u ah madaxa cadaalada. Garsoorka waxaa ka mid ah maxkamada sare, maxkamada rafcaanka, maxkamada sare, iyo maxkamadaha garsoorayaasha ⁴.
Ugaandha waxay leedahay nidaam dowladeed oo maxalli ah, oo leh goleyaal la soo doortay oo ka socda, degmooyinka, iyo heerarka gobollada hoose. Golayaashu waxay mas'uul ka yihiin bixinta adeegyada aasaasiga ah sida biyaha, caafimaadka, iyo waxbarashada xubnahooda ⁴.
Isku soo wada duuboo, nidaamka siyaasadeed ee Uganda waxaa loogu talagalay in lagu hubiyo in awoodda lagu wadaago laamaha kala duwan ee dowladda iyo in ay jiraan baaritaanno iyo isku-dheellitirnaan looga hortago in laan kasta uu noqdo mid aad u xoog badan. Si kastaba ha noqotee, waxaa jiray walaac laga qabo ixtiraamka dowladda ee xuquuqda aadanaha iyo xorriyadda madaniga ah, iyo sidoo kale eedeymaha ku saabsan sharci darrada doorashada iyo musuqmaasuqa ⁵.
Source:
(1) Uganda | Religion, Population, Language, President, & Kampala. https://www.britannica.com/place/Uganda.
(2) Uganda | Today's latest from Al Jazeera. https://www.aljazeera.com/where/uganda/.
(3) Uganda - Wikipedia. https://en.wikipedia.org/wiki/Uganda.