Qosolka ayaa
niyad jabka daawo unoqday
Qiyaastii
saddex meelood meel dadka qaba niyad-jabka adduunka oo dhan waxay la il daran
yihiin hoos u dhaca ku yimaadda waxtarka daawada niyadjabka ka dib muddo ay
qaadanayeen, laakiin waxay u muuqataa in saynisyahannadu ay xal u heleen
dhibaatadan, sida lagu sheegay bogga majaladda "Forbes" ee
Mareykanka.
Kadib
tijaabooyin taxane ah oo caafimaad, natiijooyinkoodana dhowaan lagu daabacay
bogga joornaalka sayniska, cilmi baarayaal ka tirsan jaamacada Washington iyo
jaamacada Chicago ee dalka Mareykanka ayaa awood u helay inay helaan daaweyn
kale oo loogu talagalay astaamaha murugada daran.
Daaweynta
kale waxay ku saleysan tahay neefsashada dadka qaba niyad-jabka qiyaaso
xaddidan oo oksijiin iyo oksaydh ah, oo loo yaqaan gaaska qosolka.
War
saxaafadeed, borofisar ku takhasusay cilmu-nafsiga ee Jaamacadda Washington
isla markaana ah wada-qoraha Charles Conway ayaa sharraxay in isku dayga lagu
daweynayo bukaanada ka qayb-qaadanaya daraasadda daawooyinka looga hortago
niyadjabka dhaqameed ay guuldarraysteen, "taas oo loo baahan yahay in la
raadiyo daaweyn cusub oo iyaga ka caawisa."
Conway, oo
ay weheliso borofisar ka tirsan jaamacadda Chicago ee suuxdinta iyo daryeelka
degdegga ah, Peter Nagel, ayaa qaatay muddo toban sano ah tijaabinta waxtarka
gaaska oksaydhka. Iyagoo adeegsanaya gaaska lagu qoslo, sanadkii 2015 kooxda
cilmi baarista waxay ogaadeen waxa ay ku tilmaameen "saameyn deg deg ah oo
calaamadeysan oo lidka diiqadda ah ee bukaanka niyadjabka u adkeysta
daaweynta", markii kooxdu go'aansatay inay sameyso cilmi baaris dheeri ah.
Nagle, oo ah
baaraha daraasadan ku lugta leh, ayaa xaqiijiyay in kooxdu dhowaan soo
gabagabeysay in qiyaasaha hoose ee nitrous oxide ay leeyihiin waxtar la mid ah
qiyaastii waaweynaa ee hore loo isticmaalay daraasadii ugu horeysay, gaar ahaan
maadaama qiyaaso badan ay keeneen lallabo.
Baaraha ayaa
sidoo kale sheegay in qiyaastii boqolkiiba 55 bukaanada kaqeyb galaya daraasada
ay arkeen "horumar la taaban karo" oo ku saabsan astaamahooda
niyadjabka ah, halka 40 boqolkiiba "lawaayay" kadib markay heleen
dhamaan qiyaasta daaweynta.
Laakiin
cilmi baarayaashu waxay xuseen in gaaska oksaydhku aanu soo saarin waxtar
“bukaanka qaar”, iyada oo aan la ogayn sababta ka dambaysa arrintan.
Kooxda cilmi
baaristu waxay ku nuuxnuuxsatay baahida loo qabo in la sameeyo tijaabooyin
caafimaad oo dheeri ah oo baaxad weyn leh, iyadoo ay ka qeyb qaadanayaan
boqolaal bukaanno niyadjabsan, si loo gaaro "faham wanaagsan"
dhammaan natiijooyinka dhowaan la soo saaray, gaar ahaan kuwa la xiriira kooxda
daaweynta u adkeysata.