Bilaha af soomaaliga ah iyo ayaamaha
Waxaa jira aqoonyahano soomaaliyeed oo si iskooda iyo si abaabulanba dadaallo u samaynaya iyo daraasaad ay ku rabaan inay ku hir galiyaan eray bixin ku saabsan bilaha, kuwaas oo lasheegay in dhawaqoodu noqon doono af soomaali, halkii ay awal bulshada soomaaliyeed tirsan jirtay bilaha iyada oo adeegsanaysa magacyo qalaad.
Bilahan af soomaaliga ah ayaa ku cusub bulshada , waana magacyo cusub oo loogu yeeri doono 12 bilood ee sanadka. Anoon kusii dheeraan faah faahinta, iyo ujeedada lagaleeyahay, islamarkaana aan laacin xogta taariikheed ee ku gaadaaman, si aan u xidid raacno asalkii bilahan soomaaliyaysan, iyo meesha ay kasoo jeedaan toona. Waxaan halka kuugu soo bandhigi doonaa magacyada bilahan.
Bilaha sanadka oo afsoomaali ah.
Bilaha GUga
1.Seerma-weydo (30)
2.Cawl (31)
3.Dirir sagaalaad(30)
Bilaha dayrta
1. Dayr hololeed (30)
2. Gudban (31)
3. Danbasane (30)
Bilaha xagaaga
1. Samalaho (31)
2. Bil karameed (30)
3. Waran-weer (31)
Bilaha jiilaalka
1. Xays (30)
2. Toddob (31)
3. Diraac (30)
Kowa kale
1. Kodxin - (September)
2. Dirir - (October)
3. Gudba - (November)
4. Xoorrey - (December)
5. Dharabley - (January)
6. Cirir - (February)
7. Cuur - (March)
8. Duugato - (April)
9. Miicaad - (May)
10. Agaali - (June)
11. Afagaal - (July)
12. Naaf - (August)
Tirsi kale
1. TODOB =JANUARY
2. XAYS =FEBRUARY
3. DIRAAC =MARCH
4. SEERMAWAYDO =APRIL
5. CANDHAQOYS =MAY
6. GU,YARE =JUNE
7. XAGAACAD =JULY
8. XAGAAMADAW =AUGUST
9. KARAN = SEPTEMBER
10. DAMBARSAME =OCTOBER
11. DAYRHALALOOD =NOVEMBER
12. DALLAALO =DECEMBER
Magacyada bilahan Soomaalidu u adeegsato la iskuma waafaqsana, xataa magacyada bilaha waa lagu kala duwanyahay, oo deegaanadu way ku kala tagsanyihiin dabcan.
Magacyada bilaha carabiga oo af soomaali ah
1. Sako
2. Safar
3. Mowliid
4. 5.6 Sadexda Bilasaman
7.Sabuux
8. Soondheere
9. Soonqaad
10. Soonfur
11. Sidataal
12 Arafo
Qaybaha roobka
Jir
Waa roob aad u wayn oo dhulka xaadhay, waa roob dhulka, dadka, iyo duunyaba, oon Tira,
Shuuc
Waa roob aan tiixtiixa oo aan wax soo ssar lahayn.
Biya dhig
Waa roob kayar roon shuuca oo aan biya dhaqaaqa oo laagaha roga lahay laakiin qulqul aan badnayn sameeyay.
Ma hiigaan
Roobku da'o wakhti dheer oo shan saac ama lix saac ah.
Gudgudaha:
Bisha u dambaysa ee Guga ayuu da'aa.
Dirir:
Waa roobka guud ee da'a xilliga Guga.
Tumay
Waa roobka aan daadka lahayn laakiin dhulka ku nagaaday oo rayska hoos ugu dhaadhiciyay dhulka.
Mayay
Waa roobka aroorta hore da'a.
MAALAMAHA OO AF-SOOMAALI AH
Maalmaha isbuuca ee ay soomaalidu adeegsato waxay Marti oga tahay afka carabiga, laakiin waxaa lasheegaa in ay jiraan magacyo ayaamaha loogu yeedho oo afsoomaali ah, in kasta oo aanay isku mid ahayn oo ay kala duwan yihiin.
Waa kowan qaar kamid ah ayaamaha soomaaliga ah iyo siday ugu kala beeganyihiin kuwa carabiga.
Ayaamaha todobaadka oo afsoomaali ah
Daraad tii ka horaysay
Darraad
Shalay
Maanta
BarrÃ
Saa danbe
Saakuunta
Tilmaamaha roobka
1. Sade(sabti)
2. Carte(Axad)
3. Uguus(Isniin)
4. Agaax(Talaado)
5. Agaal( Arbaco)
6. Case( Khamiis)
7. Lamme(Jimce).
Kuwa kale
Sooroga = Sabti
Koobin = Axad
Lammin = Isniin
Lamakoto = Talaado/salaasa
Koodaar = Arbaca
Hakisa = Khamiis
Hakisa Bile = JImce
Maalmo tirsi kale
Cadceeda(Axadda),
Hobala(Isniin),
Wableey(Talaado),
Dabra (Arbaco),
Fabeeleey(Khamiis),
Dusa(Jimce) iyo
Diimiley(Sabti),"